دیباچه‌ی ناشر

اگر ما پيشرفت و فرگشت ها(تغییرات) در زيبايي را از زمان نیاکانمان تا اکنون دنبال كنيم، شايد به سراسر آن فرگشت‌ها پي ببريم. مانداک (آثار) به جای مانده از نیاکان به ما نشان مي‌دهد كه ماده‌های رنگي براي رنگ كردن مو، ناخن و پوست به كار ميرفته و خالكوبي نيز در آن زمان وجود داشته و نهادیک (مرسوم) بوده است.

ماده‌های رنگي و آرايش از ريشه‌ی درختان، برگ و سراسر از ماده‌های گياهي و کانی (معدنی) آماده مي‌شد.

برای نمونه پودری به نام «كوهل» شبيه سرمه در زمان هخامنشیان و مصريان کهن براي شفاف‌تر و بزرگتر نشان دادن چشم‌ها به کار گرفته می‌شد. دوده چراغ را به ابرو مي‌زدند و از اكسيد آهن براي پیدایی سرخاب و آرايش چهره بهره می‌بردند.

گونه‌ی آرايش و ابزارهای آرايشي كه در يك فرهنگ و مردم براي زيباتر و دلرباتر نشان دادن به كار مي رود شاید در فرهنگ‌های ديگر سراسرپذیرفته نشده باشد؛ ولی بیشتر مردم از دگرگونی در «مد لباس»، مو و آرايش چهره خوشی (لذت) مي‌برند.شوربختانه براي ایستایی نمایش در گذشته‌ی ايران، استوارنامه‌ها (مدارک) و بن مایه‌های (منابع) تاريخي در دسترس نمي باشد. آنچه مسلم است از نگر (نظر) گیتایی (جغرافيائي)، ايران باستان ما، بين سرزمين هایي چون مصر باستان، هند و يونان كه هر يك از شهریگری (تمدن)، فرهنگ و هنرهاي ویژه‌ای از نمايش پرمایه بوده اند جای داشته است. از روی نزديكي و داشتن پیوند با اين سرزمين ها، ايران باستان نمي تواند در گذشته بدون هنرهاي نمايشي بوده باشد.

هنر فراتر از آن است که ما بتوانیم به گونه‌ی دوره‌ای و ناگزیر به آن برسیم. بشر، با کیستی (هویت) فردی در دوران گذشته برای شکار و چیره‌گی بر ترس، از خاک، شیرابه‌ی (عصاره) گیاهان، خاکستر چوب و رنگهای سرشتی (طبیعی) و کانی بر چهره و بدن خود استفاده می‌کرده است. سپس با سازگار کردن خود از کیستی فردی به کیستی گروهی و همبودی (اجتماعی) در آیین‌ها و دینی که با باورهایی چون «اساطیر»، نیایش نیاکان، خواستن باران، باروری، به خاک سپاری، جادو و... با رنگ بر چهره، دیدن جنبش‌ها یا پایکوبی با ابزار ساده‌ی خنیاک (موسیقی)همبازی (شرکت) می‌کرده است.

گاه برای ماندگار شدن بر بدن با ابزار ساده، رنگ‌ها را سراسر بدن خالکوبی، یا نگارهایی بر پوست چهره و بدن خود می‌نگاشته است.کیستی تاتر و بازیگر از این مراسم ریشه می‌گیرد.

در درازای تاریخ، بازیگران برای انجام بازی‌های گوناگون و ماندگار و حتا در گام بالاتری برای بازیگری هنرمندان ویژه و تاریخی و... نیاز زیادی به چهره‌پردازی و در رسته‌ی بالاتری دگردیسی چهره داشته است.کار چهره پرداز به گونه‌ای پنهان کردن کیستی بنیادین (اصلی) بازیگر و آفرینش چهره تازه‌ای از او، برای انجام آن جستار (موضوع)ویژه و آن نخش (نقش) مورد نظر است.

یک هنرمند خوب و یک چهره پرداز خوب هم پیش از هر چیزی باید از شور و پسند (سلیقه) سرشتی و خدایی‌ای برخوردار باشد. به راستی چهره‌پردازی و به گونه‌ی همه‌گیر، هنر، چیزی نیست که ما بتوانیم به آن به گونه‌ی دوره‌ای و حتابه دست آمده (اکتسابی) و یک شبه برسیم؛ حتا دیدن دوره‌های بلند زمان و آموزه (درس) و دانشگاه نیز اگر بدون آن پشتوانه سرشتی و خدایی باشد نمیتواند فرد را به جایگاه ویژه و خوبی برساند. و آن فرد شاید چیزی را بیاموزد و حتا انجام دهد ولی هنر فراتر از آن است که ما بتوانیم به گونه‌ی دوره‌ای و ناگزیر به آن برسیم.

هنرمند ناب هستی، و تنها استاد آغازین (ازل)، خداوند هنر آفرین است. تنها به خواست اوست که این دهش (موهبت) به بندگان ویژه‌ی خودش هدیه داده می‌شود و به گمان اینجانب یکی از هنرمندانی که مورد دهش خداوندی قرار گرفته، بانو «عاطفه یگانه»، نویسنده‌ی این کتاب است. کسی که نخستین بار او را جویای آموزه‌ی دانش در کلاس دانشگاه یافتم؛ بسیار دریابنده (مستعد) و تلاشگر در سراسر برنامه‌های فرهنگی دانشگاه آماده بود و درنگی خستگی بر دستان چهره سازش چیرگی نمی یافت.

در پایان، امید آن دارم همچون بانو یگانه‌ی هنرمند در سرزمین ایران، همیشه باشند تا در مانایی و گسترش هنر ایران زمین، درنگی (لحظه‌ای) ایستایی پدیدار نشود.

دکتر مهدی داودی

پاییز 1393

تهران